Asıl adı Şemseddin Ahmed, babasının adı Hoca Musa Efendi’dir. Hayâlî mahlasını titiz araştırmaları ve nazik üslûbu sebebiyle verildiği kaydedilmektedir. İlk tahsilini babasının yanında yapan Hayâlî, daha sonra Alâeddin Ali et-Tûsî ve Bursa Sultâniye Medresesi müderrisi Hızır Bey’in gözetiminde eğitimini tamamladı. İcâzet aldıktan sonra bir müddet Hızır Bey’in yardımcısı olarak çalıştı. Bazı medreselerde ders okuttuktan sonra günlük 30 akçe ile Filibe’de Şehâbeddin Paşa Medresesi’ne müderris tayin edildi.
İlk eseri olan Hâşiye ‘alâ Şerhi’l-’Akâidi’n-Nesefiyye’yi burada yazarak dönemin sadrazamı Mahmud Paşa’ya takdim etti ve bundan dolayı büyük iltifata nail oldu. Ancak Bursa’da bulunan Murâdiye Medresesi’nin müderrisliğinin kendisine değil Gelibolu Kadısı Mevlânâ Hacıhasanzâde’ye verilmesi üzerine sadrazama kırıldı ve bu duygularını ona bir mektupla bildirdi. Daha sonra İznik Orhaniye Medresesi müderrisi Hatipzâde’nin vefatı üzerine günlük 130 akçe maaşla bu medreseye müderris tayin edildi ve görevine hac vazifesini eda ettikten sonra başladı. Burada kısa süre müderrislik yaptıktan sonra henüz otuz üç yaşında iken 875/1470 tarihinde11 vefat etti ve cenazesi İznik’ten getirilerek Zeynîler kabristanına defnedildi.
Taşköprîzâde, Hayâlî’nin Kitâbü’t-Telvîh üzerine düştüğü bir nottaki bilgiye dayanarak onun Edirne’deki Yenicami’de bulunduğu sırada Şeyh Zeynüddîn Hâfî’nin halîfelerinden Abdürrahim Merzifonî’den tasavvuf dersi aldığını kaydetmektedir.
Zeyniler caminin hemen güney batı kısmında yer alan ve Molla Hüsrev’in kabrinde olduğu gibi etrafı demir parmaklıkla çevrilerek sonradan yenilenen mezar taşı kitabesinde13 şunlar yazmaktadır: Baş Taşı:
Hüve’lHallâku’l-Bâkî garîku rahmeti Rabbi el-müte’âlî Mevlânâ Fâzıl Şemseddîn
Ahmed Hayâlî lillâhi’l-fâtiha sene 875.
Yan kısımlardaki taşlarda ise, muhtemelen mezarı tamir ettiren şahsın
adı yer almaktadır:
Karîn-i sânî Hazret-i Şehriyârî sâhibü’l-hayrât Hacı
Ali Bey Efendi Hazretleri.
KONUMU
Kaynak:
Bursa Büyükşehir Belediyesi – BURSA’DA TARİKATLAR VE TEKKELER Mustafa Kara